ΣΩΡΕΥΣΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΙΚΗΣ – ΑΡΝΗΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΑΠ (Ολομ.) 4/2016

Αριθμ. 4/2016

Πρόεδρος: Β. Θάνου – Χριστοφίλου, Πρόεδρος ΑΠ

Εισηγητής: Χ. Ευαγγέλου, Αρεοπαγίτης

Δικηγόροι: Δ. Καραλής – Α. Δημητρούκας

Προστασία κυριότητας. Διεκδικητική – Αρνητική αγωγή Προϋποθέσεις.

Η πρώτη προϋποθέτει καθολική προσβολή της κυριότητας με στέρηση της νομής ή κατοχής, ενώ η δεύτερη προϋποθέτει μερική προσβολή, που δεν φθάνει μέχρι την ολική απώλεια της νομής. Συνεπώς λόγω αντίφασης, δεν είναι επιτρεπτή η αντικειμενική σώρευση των δύο αγωγών, ούτε στη περίπτωση κατά την οποία στο καταληφθέν ακίνητο έχει αναγερθεί από τον καταπατητή κτίσμα. Στη περίπτωση αυτή, ο ασκών τη διεκδικητική αγωγή κύριος μπορεί να επιτύχει την κατεδάφιση του κτίσματος, αιτούμενος την καταβολή in natura αποζημίωσης λόγω της εις βάρος του τελεσθείσας αδικοπραξίας.

Διατάξεις: 297, 298, 914, 1094, 1098 Α.Κ.

[… Με την υπ’ αριθ. 727/2014 ομόφωνη απόφαση του Γ΄ Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 563 παρ. 2 περ. β΄ του ΚΠολΔ και 23 παρ. 2 εδ. γ΄ του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών (Ν. 1756/1988), ο δεύτερος κατά το δεύτερο σκέλος του από το άρθρο 560 αριθ. 1 του ΚΠολΔ λόγος της αίτησης της εναγομένης – εφεσίβλητης Ε.Γ. για αναίρεση της υπ’ αριθ. 50/2012 αποφάσεως του ως Εφετείου δικάσαντος Πολυμελούς Πρωτοδικείου Μεσολογγίου, γιατί με το λόγο αυτό τίθεται ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος και συγκεκριμένα το ζήτημα αν είναι παραδεκτή και νόμιμη η σώρευση στο ίδιο δικόγραφο και η έρευνα διεκδικητικής και αρνητικής της κυριότητας αγωγής (άρθρα 1094 και 1108 ΑΚ), στην περίπτωση που στο διεκδικούμενο ακίνητο έχουν γίνει κατασκευές και κτίσματα.

Κατά τη διάταξη του άρθρου 1108 ΑΚ, αν η κυριότητα προσβάλλεται με άλλο τρόπο εκτός από αφαίρεση ή κατακράτηση του πράγματος, ο κύριος δικαιούται να απαιτήσει από εκείνον που προσέβαλε την κυριότητα να άρει την προσβολή και να την παραλείπει στο μέλλον. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η αρνητική αγωγή ασκείται στην περίπτωση μερική και όχι ολικής προσβολής της κυριότητας, δηλαδή όταν ο κύριος διαταράσσεται στη νομή του που ασκεί επί του πράγματος και ότι όταν προσβάλλεται με άλλο τρόπο, όπως με την αφαίρεση ή κατακράτηση του πράγματος, οπότε προστατεύεται με τη διεκδικητική αγωγή κατ’ αυτού που κατέχει το πράγμα (άρθρο 1094 ΑΚ). Διατάραξη της κυριότητας (ή συγκυριότητας) αποτελεί κάθε έμπρακτη εναντίωση στο θετικό ή αποθετικό περιεχόμενο της κυριότητος, δηλαδή όταν ο εναγόμενος ενεργεί στο πράγμα πράξεις, τις οποίες μόνο ο κύριος δικαιούται να ενεργήσει ή όταν εμποδίζει τον κύριο να ενεργήσει στο δικό του πράγμα, η δε διατάραξη αυτή έχει ως συνέπεια την μη ελεύθερη και ανενόχλητη χρησιμοποίηση, εκμετάλλευση και απόλαυση ορισμένων μόνο εξουσιών εκ της κυριότητας επί του πράγματος. Έτσι όπως προκύπτει, από τις διατάξεις των πιο πάνω άρθρων 1094 και 1108 ΑΚ και του άρθρου 218 ΚΠολΔ, δεν είναι επιτρεπτή η αντικειμενική σώρευση της διεκδικητικής και της αρνητικής αγωγής λόγω αντίφασης μεταξύ τους, αφού η πρώτη προϋποθέτει καθολική προσβολή της κυριότητας με στέρηση της νομής ή κατοχής, ενώ η δεύτερη προϋποθέτει μερική προσβολή, που δεν φθάνει μέχρι την ολική απώλεια της νομής. Συνακόλουθα προς τα ανωτέρω, αν με το αγωγικό δικόγραφο γίνεται επίκληση ολικής παράνομης κατακρατήσεως του ακινήτου εκ μέρους του εναγομένου και σωρεύεται η διεκδικητική της κυριότητας αγωγή με την αρνητική τοιαύτη, που αφορά το ίδιο ακίνητο, η τελευταία τυγχάνει μη νόμιμη. Περαιτέρω, η παράνομη και υπαίτια κατάληψη ξένου ακινήτου και η ανέγερση σ’ αυτό κατασκευασμάτων, που προκαλούν ζημία στον κύριο του ακινήτου, παρέχει στον τελευταίο, εκτός από τη διεκδικητική αγωγή και αγωγή αποζημιώσεως κατά τις διατάξεις των άρθρων 1099, 297, 298, 914, 935 ΑΚ. Η αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας, οφειλόμενη κατ’ αρχήν σε χρήμα (άρθρο 297 παρ. 1 ΑΚ) μπορεί να ζητηθεί να γίνει in natura (άρθρο 297 παρ. 2 ΑΚ), δηλαδή με την υποχρέωση αποκατάστασης των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση, διά της κατεδαφίσεως και απομακρύνσεως των κατασκευασμάτων. Πότε ένα τέτοιο σωρευόμενο στη διεκδικητική αγωγή αίτημα ασκείται ως αξίωση αποζημίωσης για την αποκατάσταση της ζημίας του κυρίου ή ως περιεχόμενο της αρνητικής αγωγής και προς προστασία της κυριότητος αποτελεί εκτίμηση του δικογράφου της αγωγής. Εξάλλου, από τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ προκύπτει ότι ο λόγος αναίρεσης για ευθεία παράβαση ουσιαστικού κανόνα δικαίου ιδρύεται αν αυτός δεν εφαρμοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις της εφαρμογής του ή αν εφαρμοστεί ενώ δεν έπρεπε, καθώς και αν εφαρμοστεί εσφαλμένα, αντίστοιχα δε, όταν στην ελάσσονα πρόταση του νομικού συλλογισμού δεν εκτίθενται καθόλου τα πραγματικά περιστατικά ή όταν τα εκτιθέμενα δεν καλύπτουν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται, με βάση το πραγματικό κανόνα δικαίου, για την επέλευση της έννομης συνέπειας που απαγγέλθηκε ή την άρνησή της.